İnsan Hakları İhlal İddiası Başvurularına İlişkin Sayısal Veriler (2010 YILI)

İnsan Hakları İhlal İddiası Başvurularına İlişkin Sayısal Veriler (2010 YILI)

Bilindiği üzere, 3056 sayılı Başbakanlık Teşkilat Kanununun 17/A maddesine göre İnsan Hakları ile ilgili sayısal verileri açıklamak Başkanlığımızın görevleri arasında sayılmaktadır. Kamu hizmetlerinin yürütülmesinde “şeffaflık ilkesi” gereği, Başkanlığımıza, 81 İl İnsan Hakları Kurulu’na ve 892 İlçe İnsan Hakları Kurulu’na yapılan insan hakları ihlâl iddialarına ilişkin sayısal veriler, 2004 yılı başından itibaren 6 ayda bir  kamuoyuna açıklamaya başlanmıştır. 2010 yılında ise  3’er aylık dönemler halinde yayınlanmış ve önümüzdeki yıllarda da aynı şekilde devam edilecektir. Bu veriler sadece ihlal iddialarıyla ilgili rakamlardır. Açıklanan rakamlar, sayısal veri elde etmek için geliştirilen “İnsan Hakları Başkanlığı Başvuru” sistemi ile İl ve İlçe İnsan Hakları Kurullarından gelen sayısal veriler marifetiyle elde edilmektedir.

İnsan hakları ihlâl iddiasında bulunan kişiler tarafından yapılan başvurular neticesinde, Türkiye İstatistik Kurumu’nun (TÜİK) teknik desteğiyle analiz edilen formlarda yer alan bilgiler, sayısal veri halinde kamuoyunun bilgisine sunulmaktadır.

İl ve İlçe İnsan Hakları Kurulları, 2003 yılı Kasım ayında yeniden yapılandırılarak toplumun tüm kesimlerinin temsiline imkan sağlayacak şekilde; sivil toplum temsilcilerinin ağırlıkta olduğu yeni bir yapıya kavuşturulmuştur. 23/11/2003 tarih 25298 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanan İl ve İlçe İnsan Hakları Kurullarının Kuruluş, Görev ve Çalışma Esaslar Hakkında Yönetmelik’e göre bulunması gereken üyeler şunlardır;

·   İnsan hakları alanında faaliyet gösteren STK yetkilisi,

·   Belediye Başkanı veya temsilcisi,

·   Üniversite ve fakülte temsilcileri,

·   İl Genel Meclisi temsilcileri,

·   Tabip odası temsilcisi,

·   Baro temsilcisi,

·   Muhtar temsilcisi,

·   TBMM’de grubu bulunan siyasî parti temsilcileri,

·   Yerel basın temsilcisi,

·   Okul-aile birliği temsilcisi,

·   Sendika temsilcileri,

·   Ticaret, sanayi ve meslek odası temsilcisi,

Kamuoyuna saygıyla duyurulur.

10 Şubat 2011

                                                                                                 

                                                                                                           Mehmet Yılmaz KÜÇÜK

                                                                                                        İnsan Hakları Başkanı                                                            

1.        İHLAL İDDİALARININ HAK KONULARINA GÖRE DAĞILIMI :

A.        2010 yılı

İHLAL EDİLDİĞİ İDDİA EDİLEN HAK KONULARI (2010 yılı)	BAŞVURU SAYISI
1. Sağlık ve Hasta Hakkı	895
2. Adil Yargılanma	468
3. Kötü Muamele Yasağı	394
4. Çalışma ve Sözleşme Hakkı	383
5. Çevre Hakkı	350
6. Eğitim ve Öğrenim Hakkı	343
7. Dilekçe Hakkı	330
8. Tutuklu ve Hükümlü Hakkı	258
9. Mülkiyet Hakkı	247
10. Sosyal Güvenlik Hakkı	241
11. Ayrımcılık Yasağı	144
12. Engelli Hakkı	139
13. Kişi Hürriyeti ve Güvenliği Hakkı	133
14. Tüketici Hakkı	145
15. Yaşam Hakkı	111
16. Aile Kurma/Ailenin Korunması Hakkı	101
17. Kadın Hakkı	76
18. Yerleşme ve Seyahat Hakkı	68
19. Çocuk Hakları	56
20. Uyrukluk Hakkı	53
21. İşkence Yasağı	51
22. Özel Hayatın Gizliliği	44
23. Din ve Vicdan Özgürlüğü	42
24. Örgütlenme Özgürlüğü	33
25. Seçme Seçilme ve Siyasi Faaliyet Hakkı	29
26. Konut Dokunulmazlığı Hakkı	28
27. Bilim ve Sanat Özgürlüğü	25
28. Zorla Çalıştırılma ve Angarya Yasağı	23
29. Toplantı ve Gösteri Yürüyüşü Hakkı	17
30. Haberleşme/Basın Hürriyeti	15
31. Düşünce ve İfade Hürriyeti	13
32. Diğer	2010
33. Belirsiz/Bilinmiyor	1530
TOPLAM	8795

2010 yılı içerisinde Başkanlığımıza internet ortamında 4736 ve posta, faks, telefon vb. yollarla 1496 başvuru olmak üzere 6232, İl ve İlçe İnsan Hakları Kurullarına 2446 olmak üzere toplam 8678 kişi 8795 hak konusunda ihlal iddiasıyla başvuruda bulunulmuştur.

2010 yılı içerisinde Başkanlığımız tarafından gerçekleştirilen tanıtım ve bilinçlendirme faaliyetleri sayesinde Başkanlığımıza yapılan toplam başvuruların % 76’sı internet üzerinden gerçekleştirilmiştir. Söz konusu bu oran, Stratejik Plan’da performans göstergesi olarak belirlenen % 60’lık hedefin üzerindedir.

2.        İHLAL İDDİASIYLA ŞİKAYET EDİLEN KURUMLAR :

İhlal iddiası başvurularının şikayete konu olan kurumlara göre dağılımını göstermektedir. Söz konusu şikayetler iddia niteliğinde olup, doğruluğu ilgili kurumlar tarafından arastırılmaktadır. Bununla birlikte bu rakamlar sikayetlerin hangi kurumlar hakkında yoğunlastığı konusunda genel bir fikir vermektedir. Ayrıca her bir ihlal iddiası birden çok hak konusunu kapsayacağı için hak konuları ile şikayete konu kurumlar arasında sayısal eşitlik aranmayabilir.

v   2010 yılında şikayet edilen Kurumlar bazında sıralama şu şekilde gerçekleşmiştir.

KURUM ADI (2010)	BAŞVURU SAYISI
Bakanlıklar	1670
Sağlık Kurumu	611
Emniyet	567
Adliye	566
Belediye	548
Özel Sektör	508
Eğitim ve Öğretim Kurumları	499
Ceza ve Tutukevi	303
Banka	238
Valilik	233
Sosyal Güvenlik Kurumu	216
Kaymakamlık	143
Jandarma	83
Meslek Odası ve Birliği	75
İl Özel İdaresi	71
Köy Muhtarlığı	41
Sosyal Hizmet Kurumu	34
Diğer kurumlar	1066
Şikayet Edilen Kurum Yok	1026
TOPLAM	8498

3.        BAŞVURULARIN İLLERE GÖRE DAĞILIMI

      A. 2010 yılı :

2010 yılı verilerine göre insan hakkı ihlal iddiası ile 8678kişi tarafından toplam 8795 ihlal edildiği iddia edilen hak konusu başvurusunun başvuru yapılan illere göre  dağılımı şu şekilde gerçekleşmiştir:

Adana	366	İstanbul	1296	Zonguldak	41
Adıyaman	208	İzmir	496	Aksaray	18
Afyonkarahisar	43	Kars	11	Bayburt	1
Ağrı	427	Kastamonu	91	Karaman	26
Amasya	26	Kayseri	81	Kırıkkale	119
Ankara	654	Kırklareli	19	Batman	28
Antalya	194	Kırşehir	36	Şırnak	6
Artvin	27	Kocaeli	140	Bartın	39
Aydın	129	Konya	285	Ardahan	14
Balıkesir	59	Kütahya	104	Iğdır	5
Bilecik	9	Malatya	85	Yalova	11
Bingöl	13	Manisa	99	Karabük	24
Bitlis	18	Kahramanmaraş	157	Kilis	18
Bolu	113	Mardin	64	Osmaniye	40
Burdur	11	Muğla	189	Düzce	44
Bursa	240	Muş	35	Yurtdışı	124
Çanakkale	35	Nevşehir	46	Belirsiz	482
Çankırı	19	Niğde	51	Toplam	8678
Çorum	41	Ordu	73
Denizli	115	Rize	39
Diyarbakır	112	Sakarya	134
Edirne	27	Samsun	65
Elazığ	48	Siirt	4
Erzincan	63	Sinop	26
Erzurum	105	Sivas	68
Eskişehir	79	Tekirdağ	76
Gaziantep	89	Tokat	38
Giresun	27	Trabzon	103
Gümüşhane	11	Tunceli	8
Hakkâri	9	Şanlıurfa	82
Hatay	115	Uşak	11
Isparta	36	Van	53
Mersin	85	Yozgat	20

B. 2010 yılı İlk On İl Sıralaması :

4. DEĞERLENDİRME :

İnsan Hakları Başkanlığı ile 81 İl ve 892 İlçe İnsan Hakları Kuruluna yapılan insan hakları ihlâl iddiası başvurularına ilişkin sayısal veriler, kamu hizmetlerinde “şeffaflık ilkesi” gereği 2004 yılı başından itibaren kamuoyuna açıklanmaya başlamıştır. Bu başvurular, ihlâl iddiası niteliğinde olup, bu iddiaların doğru olup olmadığı ilgili kurumlar nezdinde araştırılmaktadır. Doğruluğu kanıtlanmış hak ihlaline ilişkin veriler, ülkemizdeki insan hakları sorunlarının nitelik ve boyutu hakkında genel anlamda bir fikir vermektedir.

2004 yılında Başkanlığımıza ve Kurullara toplam 847 başvuru yapılırken, bu sayı 2005 yılında1373, 2006 yılında 1590, 2007 yılında 1495, 2008 yılında 4788, 2009 yılında 4503’tür.  2010 yılı döneminde ise toplam başvuru sayısı 8678 olarak gerçekleşmiştir.

İNSAN HAKLARI İHLÂL İDDİALARININ BAŞVURULAN YERE GÖRE DAĞILIMI

BAŞVURU YERİ	2004	2005	2006	2007	2008	2009	2010	GENEL TOPLAM
İHB	354	552	666	447	1574	1941	6232	11766
İl ve İlçe  Kurulları	493	821	924	1048	3214	2562	2446	11508
TOPLAM	847	1373	1590	1495	4788	4503	8678	23274

  

·              2010 yılı içerisinde hak konularına göre ilk üç sıradaki başvurular şu şekilde sıralanmıştır:

1.        Sağlık ve Hasta Hakkı(895)

2.        Adil Yargılanma Hakkı(468)

3.        Kötü Muamele Yasağı(394)

·              20010 yılı ilk dokuz aylık dönemde şikayet edilen kurumlara göre ilk üç sıradaki kurumlar şu şekilde sıralanmıştır;

1.        Bakanlıklar  (1670)

2.        Sağlık Kurumları (611)

3.        Emniyet (567)

2010 yılında Başkanlığımıza ve Kurullara yapılan başvurular hak kategorilerine göre değerlendirildiğinde şikayetlerin yoğunlaştığı alanlar şu şekildedir:

SAĞLIK ve HASTA HAKKI

·              Hastanelerde hastalara gerekli özenin gösterilmemesi

·              Sağlık hizmetlerinin gereği gibi verilmediği yönündeki başvurular

·               Ceza evlerinde sağlık şartlarının yeterince karşılanamadığı yönündeki    başvurular

·               Yanlış teşhis konulması ve buna bağlı olarak yanlış tedavi sonucu ortaya çıkan sorunlar

·              Hastalık nedeniyle askerlik görevinden muaf tutulma talepleri

ADİL YARGILANMA HAKKI

·              Mahkeme kararlarının yerine getirilmesinde yaşanan gecikmeler

·              Tutukluluk süresinin uzunluğu

·              Yeniden yargılanma talepleri

·              Davaların uzun sürmesi

·              Meslekten ihraç nedenlerinin dayanaksız yapıldığına dair iddialar

·              Temyiz edilen davalarda kararların bozulması talepleri

·               Çeşitli olaylar nedeniyle bireylerin avukat tayin edilmesi talepleri ve bu konuda yaşanan sorunlar

·              Haksız yere mahkumiyet kararı verildiği iddiaları

·               Yurt dışında yaşayan Türk vatandaşlarının yabancı mahkemelerde devam eden davalarına ilişkin hukuki yardım talepleri

·              Müdafilerin davalara karşı ilgisizliği

·              Temyiz davalarının sonuçlanmasında yaşanan gecikmeler

·              Cumhuriyet savcılıklarına yapılan başvurulara karşı yetkililerin kayıtsızlığı

·              Yargı kararlarına uyulmadığı yönündeki şikayetler

KÖTÜ MUAMELE YASAĞI

·               Kamu kurum ve kuruluşlarında görev yapan kamu görevlilerinin kişilere yönelik özensiz ve ilgisiz davranışları

ÇALIŞMA VE SÖZLEŞME HAKKI

·               Mahkeme kararıyla işe iadesi gerekenlerin işlemlerinin sonuçlandırılmasında yaşanan gecikmeler

·              Özürlü ve üniversite mezunu özürlü vatandaşların iş talepleri

·               Üniversite elemanlarının akademik ilerlemelerinin engellediği yönündeki şikayetleri

·              Özel sektörde çeşitli nedenlerle iş bıraktırılmaya zorlanan kişilerin başvuruları

·              Sigortasız işçi çalıştırılması nedeniyle yapılan şikayetler

·              Prim ödeme sistemine dönük şikayetler

·               Çalışanların çeşitli nedenlerden kaynaklanan tayin taleplerinin sonuçlandırılmaması nedeniyle yaşanan sorunlar

·              İşyerlerinde çalışma koşullarının elverişsiz olduğu yönündeki şikayetler

·              Eski hükümlülerin iş bulma konusundaki talepleri

·              Sebepsiz işten çıkartılma iddiaları

·              Çalışma saatlerinin uzun olduğu şikayetleri

·               Bazı kamu hizmeti yapan meslek mensuplarının zorlu çalışma koşulları nedeniyle yaptığı şikayetler

·               Subay ve astsubaylar için mecburi hizmet süresine ilişkin düzenlemenin yeniden gözden geçirilmesi talepleri

TUTUKLU VE HÜKÜMLÜ

·               Tutuklu ve hükümlülerin daha iyi yaşama isteği, özellikle yetersiz gıda ve sağlık imkanlarıyla ilgili sıkıntılar

·              Farklı  cezaevlerine nakil talepleri

·              Af talepleri

·              Yer sıkıntısı, ceza evlerinin doluluk oranının yüksekliği,

·              Genel hapishane koşulları, fiziki yapı vb.

·              Mahkum ve tutukluların sağlık sorunlarının giderilmesi talepler

ÇEVRE HAKKI

·              Doğal afetler nedeniyle mülklerini kaybeden vatandaşların talepleri

·               Kırsal alanlarda içme suyu kaynaklarından yararlanmalada ortaya çıkan anlaşmazlıklar

·              Kompleks iş sahalarının çevreye zarar verdiğine ilişkin şikayetler

·              Büyükşehirlerde alt yapı yetersizliklerinden kaynaklanan şikayetler

·              Gürültü kirliliğinden kaynaklanan şikayetler

·              Baz istasyonlarının çevreye verdiği zararlara ilişkin şikayetler

·              Trafik sorunları

·              Bazı Organize Sanayi Bölgelerinin yerleşim yerlerine yakın olması şikayetleri

MÜLKİYET HAKKI

·               Emekli maaşlarının kaybı/geri alınması/kesilmesi vb. sebeplerle yapılan şikayetler

·              Vergi mükelleflerince vergi sisteminin işleyişine yönelik şikayetler

·              Tapu ve kadastro sorunları nedeniyle kişiler arasında ortaya çıkan ihtilaflar

·              Doğal afetlerden etkilenen vatandaşların mülkiyet talepleri

·              Kırsal alanlarda doğal kaynakların kullanılmasında ortaya çıkan ihtilaflar

·              Çalışan kişilerin maaş, hak ediş ve ücretleri almakta yaşadıkları sorunlar

·              Kooperatiflerde yaşanan sıkıntılar

·              Yurt dışında çalışan vatandaşların ücretlerini alamamaları

·              İdari para cezaları konusunda yaşanan sıkıntılar

YERLEŞME ve SEYAHAT HAKKI

·              Barınma evlerinin yetersizliği hakkındaki şikayetler

·              Mülteci ve sığınma hakkı talepleri

EĞİTİM VE ÖĞRETİM HAKKI

·              Kredi ve burs talepleri

·              Kılık kıyafeti nedeniyle öğrenim hakkının engellendiği yönündeki başvurular

·               Bazı fakülte mezunlarının pedagojik formasyon sertifika programlarına girişte yaşanan sorunlara yönelik şikayetler

·               Askeri okullarda okuyan öğrencilerin bu okullarla ilişiklerinin kesilmesi ve bu nedenle talep edilen tazminat tutarlarının ödenmesi için yardım talepleri

·              Yurt dışında öğrenim görmek isteyen öğrencilerin yardım talepleri

·              Sınav harçları konusundaki şikayetler

·              Üniversite ikinci öğretim katkı paylarına yönelik talepler

ENGELLİ HAKKI

·              Özürlü üniversite öğrencilerinin iş talepleri

·              Özürlü aylığı talepleri

·               Özürlü aylığı alan vatandaşların aylıklarının kendileri tarafından kullanılamaması nedeniyle yapılan şikayetler

·              Özürlü istihdamının arttırılması konusunda çalışma yapılması talepleri

·              Özürlülerin askerlikten nasıl muaf tutulacağı konusunda bilgi talepleri

·              Engellilere yönelik şiddet uygulanması

·               İşyerlerinde ve ulaşımda günlük yaşam ihtiyaçlarının giderilmesinde karşılaşılan sorunlar

·              Ailesinde özürlü olanların yardım ve bakım talepleri

AİLE KURMA/ AİLENİN KORUNMASI HAKKI

·              Eşlerin görev yeri değişikliği sonucun yaşanan sorunların giderilmesi talepleri

·               Yurtdışında yaşayan Türk vatandaşlarının aile birliğinin korunmasına yönelik talepleri

·              Tayin talepleri

·              Cezevlerinden başka cezaevlerine nakil talepleri

·              Yabancı ve göçmenlerin geldikleri yerlerdeki aileleriyle ilgili talepleri

·              Mültecilerin aile birleştirme talepleri

·              Aile içi şiddet nedeniyle yapılan başvurular

KADIN HAKLARI

·              Kadınların sosyo-ekonomik nedenlerle çeşitli işlerde çalıştırılmaya zorlanması

·               Cinsel sömürü mağduru kadınların bulundukları durumdan kurtulma talepleri

·              Kadına yönelik şiddet

·              Aile içi şiddet

ÇOCUK HAKLARI

·              Çocuklara yönelik şiddet olaylarının arttığına dair şikayetler

·              Yaşam koşullarının (barınma, sağlık, eğitim vb.) kötü olması

·              Aile içi şiddet

·               Çocukların sosyal ihtiyaçlarının karşılanmasını sağlayacak fiziki mekanların yetersizliği

·              Kayıp çocukların bulunması yönündeki talepler

DİĞER

·              İnsan hakları alanında yapılan faaliyetler hakkında bilgi talepleri

·              Danışmanlık talepleri

·              Çeşitli mevzuat hakkında bilgi talepleri

·              Yüksek tazminat tutarlarıyla karşılaşan kişilerin yardım talepleri

·              Maddi yardım talepleri

·              Başvuruların takibinde yaşanan güçlükler

·              Memnuniyet başvuruları

·              Kamu kurum ve kuruluşlarına yapılan başvuruların takibinin yapılması talepleri

AYRIMCILIK YASAĞI

·              Cinsel yönelimi farklı olanların başvuruları

·               Yurt dışında yaşayan Türk vatandaşlarının bulunduğu ülkelerde ayrımcılığa uğradığı yönündeki şikayetler

·              Kılık kıyafeti nedeniyle öğrenim hakkının engellendiği yönündeki başvurular

·               Kamu hizmetlerden yararlanılmasında kamu görevlilerinin ayrımcılık yaptığı yönündeki şikayetler

HABERLEŞME/BASIN HÜRRİYETİ

·               Ceza ve tutukevlerindeki tutuklu ve mahkumların basın ve yayın araçlarına erişiminin engellendiği yönündeki şikayetleri

KİŞİ HÜRRİYETİ ve GÜVENLİĞİ HAKKI

·              Çeşitli nedenlerle şuça karışanların yakalanması talepleri

·              Kayıp çocukların bulunması talepleri

SOSYAL GÜVENLİK HAKKI

·               Emekli maaşı bağlanmaması, eksik bağlanması ve kesilmesi nedeniyle yapılan şikayetler

·              Özel sektörün yükümlülüklerini yerine getirmediği yönündeki şikayetler

·              Sosyal güvenlik sigortası hakkının iptal edilmesi

UYRUKLUK HAKKI

·              Mülteci statüsü tanınması talepleri

·              İkamet Tezkeresi konusunda yapılan şikayetler

·              Yurtdışındaki vatandaşların Türkiye’deki işlemlerine ilişkin şikayetler

YAŞAM HAKKI

·               Kamu otoritelerinin bireylerin zarar görmemesi için gerekli önlemleri almamasına yönelik şikayetler