ENGELSİZ YAŞAM
ENGELSİZ YAŞAM
Özürlüler Yasası, erişebilirlik ve ulaşılabilirlik konusunda ‘ Ülke yedi yıl içerisinde bu sorunları çözer.’
demekte. Uygulamaların gerçekleştirilmesi için tanınan yedi yıllık süre 7 Temmuz 2005 tarihinde
başlamıştır.
Türkiye Engelliler Araştırması’nın verilerine göre ülkemizdeki engelli nüfusun toplam nüfusa oranı
yaklaşık % 12. Ülkemizde yaklaşık 9 milyon engelli yaşamakta yani her sekiz insandan biri engelli.
Buna rağmen günlük hayatta, bırakın bu oranlarda, binde bir oranlarında engelli ile bile
karşılaşmıyoruz. Kaçımız sabahları işe giderken otobüs durağında bekleyen görme engelli birini gördü
veya sinemada tekerlekli sandalye ile film izleyene rastladınız mı? Bir alışveriş merkezinde işaret dili
ile konuşan iki insanla karşılaştınız mı? 17 milyonluk İstanbul’da ben daha hiç bir vapurda engelli
görmedim. Peki ama neden? Herhangi bir engeli olan insanın hayata karışması yasak mı yoksa?
Ülkemizde ‘yaşamak’ o kadar zor ki... Topuklu ayakkabıyla sokakta gezebiliyorsanız denge konusunda
özel bir yeteneğiniz var demektir. Bozuk kaldırımlar, zeminde seviye farklılıkları, ızgara ve boşluklar,
engeller, çıkıntılar, döşeme kaplamaları... Sanki amaç bir noktadan diğer noktaya varmak değil, tüm
duyularımızı sonuna dek açık tutarak zorlukları aşmaya çalışmak...
Ülkemizde toplu ulaşım her geçen gün artmakta. Otobüs hatları çoğalmakta, metro durakları
arttırılmakta, yeni vapur hatları eklenmekte. Bu güzel gelişmelerin, herkesin kullanımına uygun olması
çok önemli. Daha alçak basamaklı otobüslerle otobüslere binilmesi kolaylaştırılmalı. Yolcu bekleme
duraklarında ölçülere dikkat edilmeli, her durakta tekerlekli sandalye kullanıcısı için gereken en az
alanlar dikkate alınmalı, otobüs ile kaldırım taşı arasındaki bağlantı düşünülmeli. Ancak maalesef
bırakın duraklardaki kritik ölçüleri, kaldırımın genişlikleri bile bir tekerlekli insanın geçmesi için çoğu
yerde uygun değil. Genç, sağlıklı bir vatandaş olarak vapura binerken önce ezilmemek sonra da
denize düşmemek için pür dikkat kesiliyorum. Bu değişmelidir.
Yönetmeliklerle yavaş yavaş da olsa, engelsiz yaşama doğru adımlar atılmakta. (Yönetmelikler
yoruma açık. Bu sayede yatırımcı istediği takdirde çıkarları doğrultusunda projede değişiklik
yapabilmekte.) Günümüzde yeni yapılan pek çok binada rampa bulunuyor. Ancak o eğimlerden yukarı
çıkmak yerine, neredeyse merdiveni kullanmak daha kolay. En fazla eğimin 1/12 olması gerekirken -ki
o bile fazlayken- 1/20 eğimli rampalar görülebiliyor. Rampanın yapılmasının mümkün olmadığı
yerlerde engelli asansörleri kullanılabilir.
Engellilerin, bina içinde rahat hareket etmeleri için yapılması gerekenler o kadar da zor değil. Dikkat
edilmesi gereken başlıca konular:
Eşikler: Girişler, dış mekândaki yüzey ile aynı hizada olmalıdır. Çok küçük bir çıkıntı bile özellikle
tekerlekli sandalye kullanıcıları için risk oluşturabilir. Eşik çok gerekliyse kot farkını yumuşatacak
profiller kullanılmalıdır
Kapılar: Kayan otomatik kapılar diğer kapılara göre tercih edilir. Eğer menteşeli kapı kullanılacaksa,
açılış mesafesinin tekerlekli sandalyeye olanak tanıması için düzenlemeler yapılmalıdır. Giriş kapıları
güç kullanılmadan el ile kontrol edilebilir kontrol edilebilir. Hidrolikli kapıları hareket ettirmek için daha
fazla güç gerektiğinden engelliler tarafından rahat kullanılamaz.
Kamu tarafından kullanılan giriş kapıları açılış boşluğu en az 100 cm olmalıdır. Diğer kapılarda ise
temiz boşluk 80 cm’in altına inmemelidir.
Kapı kolları: Kollar, zayıf beceri ile çekilebilecek formda seçilmelidir. Topuz kollar bu nedenle
kullanışsızdır. Kapı kolları zeminden 90-120 cm aralıkta bir yüksekliğe monte edilmelidir.
Koridorlar: 180 cm genişliğinde ve engellerden arındırılmış olmalıdır. İdeal olanı, radyatör ve yangın
alarm vb. ekipmanların gömme yapılmasıdır. Koridor ve hollerde en önemli konu, özürlü bireyin
özelikle tekerlekli sandalye kullanıcısının, koridor veya hole girdikten sonra, ilk kapıyı kapatarak
ikincisini açmasına olanak sağlamasıdır. Bunun için gereken mesafe, 2xkapı genişliği+157 cm’dir.
Asansörler: Tekerlekli sandalye ve diğer kişilerle birlikte olabilecek kabin ölçüsü 200x140 cm’dir.
Yalnızca tekerlekli sandalye ve refakatçisinin kullanılabileceği en az kabin ölçüsü 110x140 cm’dir.
Merdivenler: İyi tasarlanmış bir merdiven, yaşlılar ve yardım ile yürüyen kişiler için güvenli olmalıdır.
Merdivenlerde yaşanan en büyük sıkıntılardan biri rıht yüksekliklerin eşit olmaması, açık alınlar,
çıkıntılı burunlar bırakılmasıdır
Tuvaletler: Engelli tuvaleti en az ölçüsü 165x180 cm olmalıdır. 60 cm uzunluğunda yatay veya 15
derece açılı tutamak, 60 cm uzunluğunda dik tutamak ve hareketli tutamak uygun
konumlandırılmalıdır.
Anahtar ve priz yükseklikleri: Duvar prizi 40-100 cm, sabit kablolu cihazlar (elektrikli ocaklar, duvar
ısıtıcıları vb.) 40-120 cm, anahtar ve el ile ayarlama yapılacak düğmeler 75-120 cm, basma butonları
120 cm’den daha alçak, kontrol düğmeleri 120-140 cm aralığında konumlandırılmalıdır.
Unutulmamalıdır ki yapı, ancak bir engelli için tasarlandığı takdirde herkes için uygun olabilecektir.
Özürlüler Yasası’nın bir maddesi erişebilirlik ve ulaşılabilirlik konusunda ‘ Ülke yedi yıl içerisinde bu
sorunları çözer.’ demekte. Uygulamaların gerçekleştirilmesi için tanınan yedi yıllık süre 7 Temmuz
2005 tarihinde başlamıştır. Bu konudaki en büyük görev yerel yönetimlere düşmektedir. Bu
düzenlemeler, belediyeler ve ilgili diğer kamu kurum ve kuruluşlarınca hazırlanacak eylem planları
doğrultusunda gerçekleştirilecektir. Eylem planları, kısa vadeli (2005–2007), orta vadeli (2008–2010)
ve uzun vadeli (2011–2012) olarak belirlenecek, bu planlar dâhilinde hazırlanacak yıllık raporlar İçişleri
Bakanlığı ve Başbakanlık Özürlüler İdaresi Başkanlığı tarafından takip edilerek değerlendirilecektir.
Belediyeler bu düzenlemelerin Türk Standartları Enstitüsünün ilgili standartlarına uygun olmasına
dikkat edecekler, satın alacakları, kiralayacakları veya denetimlerinde bulunan toplu taşıma araçlarının
engellilerin kullanımına uygun olmasını sağlayacaklardır. Ayrıca, ‘ Kamu kurum ve kuruluşlarının
kullandıkları yapılar da anılan süre içerisinde özürlülerin kullanımına uygun hale getirilecektir.’
denmekte. Bu plana göre kısa ve orta vadeli çalışmalar tamamlanmış, önümüzdeki yıl içinde de uzun
vadeli çalışmaların bitmesi gerekiyor. Ancak henüz gözle görülür bir gelişme sağlandığı söylenemez.
Yasada bunların yapılmaması durumunda ne olacağına dair bir bilgi bulunmamakta.
Hollanda Hükümeti 2004 yılında tüm ülkenin "0" Sıfır Engelli olduğunu ilan etti.
Yani ülkedeki her bir sakatın istediğinde, sakat olmayanların da rahatça gidebildikleri her yere
gidebildiğini ve bu nedenle de engelsiz ülke olduğunu ilan etti.
Türkiye’nin en zengin şehrinde yaşıyorum. şehrin ise en zengin ilçelerinden birinde çalışıp, birinde
oturmaktayım. Ancak engelli biri ne evimden çıkabilir, ne toplu taşıma aracına binip, işime ulaşabilir.
Hadi ulaştı diyelim maalesef ofisime çıkamaz. Bir insan olarak engelli insanlara yapılan bu işkenceden
utanıyorum, peki bir mimar olarak ne yapıyorum?
2008 Tarihinde TMMOB Mimarlar Odası İstanbul Büyükkent Şubesi bünyesinde düzenlenen,
‘Özürlüler ve Yaşlılar İçin Ulaşılabilir Çevre Tasarımı’ adlı sempozyumdan ve bu sempozyum için,Y.
Mimar Şükrü Sürmen tarafından hazırlanmış kitapçıktan faydalanarak ve İstanbul İmar Yönetmeliği
dikkate alınarak hazırlanmıştır.
Seda Bilir
ENGELSİZ YAŞAM
Özürlüler Yasası, erişebilirlik ve ulaşılabilirlik konusunda ‘ Ülke yedi yıl içerisinde bu sorunları çözer.’
demekte. Uygulamaların gerçekleştirilmesi için tanınan yedi yıllık süre 7 Temmuz 2005 tarihinde
başlamıştır.
Türkiye Engelliler Araştırması’nın verilerine göre ülkemizdeki engelli nüfusun toplam nüfusa oranı
yaklaşık % 12. Ülkemizde yaklaşık 9 milyon engelli yaşamakta yani her sekiz insandan biri engelli.
Buna rağmen günlük hayatta, bırakın bu oranlarda, binde bir oranlarında engelli ile bile
karşılaşmıyoruz. Kaçımız sabahları işe giderken otobüs durağında bekleyen görme engelli birini gördü
veya sinemada tekerlekli sandalye ile film izleyene rastladınız mı? Bir alışveriş merkezinde işaret dili
ile konuşan iki insanla karşılaştınız mı? 17 milyonluk İstanbul’da ben daha hiç bir vapurda engelli
görmedim. Peki ama neden? Herhangi bir engeli olan insanın hayata karışması yasak mı yoksa?
Ülkemizde ‘yaşamak’ o kadar zor ki... Topuklu ayakkabıyla sokakta gezebiliyorsanız denge konusunda
özel bir yeteneğiniz var demektir. Bozuk kaldırımlar, zeminde seviye farklılıkları, ızgara ve boşluklar,
engeller, çıkıntılar, döşeme kaplamaları... Sanki amaç bir noktadan diğer noktaya varmak değil, tüm
duyularımızı sonuna dek açık tutarak zorlukları aşmaya çalışmak...
Ülkemizde toplu ulaşım her geçen gün artmakta. Otobüs hatları çoğalmakta, metro durakları
arttırılmakta, yeni vapur hatları eklenmekte. Bu güzel gelişmelerin, herkesin kullanımına uygun olması
çok önemli. Daha alçak basamaklı otobüslerle otobüslere binilmesi kolaylaştırılmalı. Yolcu bekleme
duraklarında ölçülere dikkat edilmeli, her durakta tekerlekli sandalye kullanıcısı için gereken en az
alanlar dikkate alınmalı, otobüs ile kaldırım taşı arasındaki bağlantı düşünülmeli. Ancak maalesef
bırakın duraklardaki kritik ölçüleri, kaldırımın genişlikleri bile bir tekerlekli insanın geçmesi için çoğu
yerde uygun değil. Genç, sağlıklı bir vatandaş olarak vapura binerken önce ezilmemek sonra da
denize düşmemek için pür dikkat kesiliyorum. Bu değişmelidir.
Yönetmeliklerle yavaş yavaş da olsa, engelsiz yaşama doğru adımlar atılmakta. (Yönetmelikler
yoruma açık. Bu sayede yatırımcı istediği takdirde çıkarları doğrultusunda projede değişiklik
yapabilmekte.) Günümüzde yeni yapılan pek çok binada rampa bulunuyor. Ancak o eğimlerden yukarı
çıkmak yerine, neredeyse merdiveni kullanmak daha kolay. En fazla eğimin 1/12 olması gerekirken -ki
o bile fazlayken- 1/20 eğimli rampalar görülebiliyor. Rampanın yapılmasının mümkün olmadığı
yerlerde engelli asansörleri kullanılabilir.
Engellilerin, bina içinde rahat hareket etmeleri için yapılması gerekenler o kadar da zor değil. Dikkat
edilmesi gereken başlıca konular:
Eşikler: Girişler, dış mekândaki yüzey ile aynı hizada olmalıdır. Çok küçük bir çıkıntı bile özellikle
tekerlekli sandalye kullanıcıları için risk oluşturabilir. Eşik çok gerekliyse kot farkını yumuşatacak
profiller kullanılmalıdır
Kapılar: Kayan otomatik kapılar diğer kapılara göre tercih edilir. Eğer menteşeli kapı kullanılacaksa,
açılış mesafesinin tekerlekli sandalyeye olanak tanıması için düzenlemeler yapılmalıdır. Giriş kapıları
güç kullanılmadan el ile kontrol edilebilir kontrol edilebilir. Hidrolikli kapıları hareket ettirmek için daha
fazla güç gerektiğinden engelliler tarafından rahat kullanılamaz.
Kamu tarafından kullanılan giriş kapıları açılış boşluğu en az 100 cm olmalıdır. Diğer kapılarda ise
temiz boşluk 80 cm’in altına inmemelidir.
Kapı kolları: Kollar, zayıf beceri ile çekilebilecek formda seçilmelidir. Topuz kollar bu nedenle
kullanışsızdır. Kapı kolları zeminden 90-120 cm aralıkta bir yüksekliğe monte edilmelidir.
Koridorlar: 180 cm genişliğinde ve engellerden arındırılmış olmalıdır. İdeal olanı, radyatör ve yangın
alarm vb. ekipmanların gömme yapılmasıdır. Koridor ve hollerde en önemli konu, özürlü bireyin
özelikle tekerlekli sandalye kullanıcısının, koridor veya hole girdikten sonra, ilk kapıyı kapatarak
ikincisini açmasına olanak sağlamasıdır. Bunun için gereken mesafe, 2xkapı genişliği+157 cm’dir.
Asansörler: Tekerlekli sandalye ve diğer kişilerle birlikte olabilecek kabin ölçüsü 200x140 cm’dir.
Yalnızca tekerlekli sandalye ve refakatçisinin kullanılabileceği en az kabin ölçüsü 110x140 cm’dir.
Merdivenler: İyi tasarlanmış bir merdiven, yaşlılar ve yardım ile yürüyen kişiler için güvenli olmalıdır.
Merdivenlerde yaşanan en büyük sıkıntılardan biri rıht yüksekliklerin eşit olmaması, açık alınlar,
çıkıntılı burunlar bırakılmasıdır
Tuvaletler: Engelli tuvaleti en az ölçüsü 165x180 cm olmalıdır. 60 cm uzunluğunda yatay veya 15
derece açılı tutamak, 60 cm uzunluğunda dik tutamak ve hareketli tutamak uygun
konumlandırılmalıdır.
Anahtar ve priz yükseklikleri: Duvar prizi 40-100 cm, sabit kablolu cihazlar (elektrikli ocaklar, duvar
ısıtıcıları vb.) 40-120 cm, anahtar ve el ile ayarlama yapılacak düğmeler 75-120 cm, basma butonları
120 cm’den daha alçak, kontrol düğmeleri 120-140 cm aralığında konumlandırılmalıdır.
Unutulmamalıdır ki yapı, ancak bir engelli için tasarlandığı takdirde herkes için uygun olabilecektir.
Özürlüler Yasası’nın bir maddesi erişebilirlik ve ulaşılabilirlik konusunda ‘ Ülke yedi yıl içerisinde bu
sorunları çözer.’ demekte. Uygulamaların gerçekleştirilmesi için tanınan yedi yıllık süre 7 Temmuz
2005 tarihinde başlamıştır. Bu konudaki en büyük görev yerel yönetimlere düşmektedir. Bu
düzenlemeler, belediyeler ve ilgili diğer kamu kurum ve kuruluşlarınca hazırlanacak eylem planları
doğrultusunda gerçekleştirilecektir. Eylem planları, kısa vadeli (2005–2007), orta vadeli (2008–2010)
ve uzun vadeli (2011–2012) olarak belirlenecek, bu planlar dâhilinde hazırlanacak yıllık raporlar İçişleri
Bakanlığı ve Başbakanlık Özürlüler İdaresi Başkanlığı tarafından takip edilerek değerlendirilecektir.
Belediyeler bu düzenlemelerin Türk Standartları Enstitüsünün ilgili standartlarına uygun olmasına
dikkat edecekler, satın alacakları, kiralayacakları veya denetimlerinde bulunan toplu taşıma araçlarının
engellilerin kullanımına uygun olmasını sağlayacaklardır. Ayrıca, ‘ Kamu kurum ve kuruluşlarının
kullandıkları yapılar da anılan süre içerisinde özürlülerin kullanımına uygun hale getirilecektir.’
denmekte. Bu plana göre kısa ve orta vadeli çalışmalar tamamlanmış, önümüzdeki yıl içinde de uzun
vadeli çalışmaların bitmesi gerekiyor. Ancak henüz gözle görülür bir gelişme sağlandığı söylenemez.
Yasada bunların yapılmaması durumunda ne olacağına dair bir bilgi bulunmamakta.
Hollanda Hükümeti 2004 yılında tüm ülkenin "0" Sıfır Engelli olduğunu ilan etti.
Yani ülkedeki her bir sakatın istediğinde, sakat olmayanların da rahatça gidebildikleri her yere
gidebildiğini ve bu nedenle de engelsiz ülke olduğunu ilan etti.
Türkiye’nin en zengin şehrinde yaşıyorum. şehrin ise en zengin ilçelerinden birinde çalışıp, birinde
oturmaktayım. Ancak engelli biri ne evimden çıkabilir, ne toplu taşıma aracına binip, işime ulaşabilir.
Hadi ulaştı diyelim maalesef ofisime çıkamaz. Bir insan olarak engelli insanlara yapılan bu işkenceden
utanıyorum, peki bir mimar olarak ne yapıyorum?
2008 Tarihinde TMMOB Mimarlar Odası İstanbul Büyükkent Şubesi bünyesinde düzenlenen,
‘Özürlüler ve Yaşlılar İçin Ulaşılabilir Çevre Tasarımı’ adlı sempozyumdan ve bu sempozyum için,Y.
Mimar Şükrü Sürmen tarafından hazırlanmış kitapçıktan faydalanarak ve İstanbul İmar Yönetmeliği
dikkate alınarak hazırlanmıştır.
Seda Bilir
Yorumlar
Yorum Gönder
İLETİNİZ ALINMIŞTIR TEŞEKKÜRLER