ÖĞRETMEN ADAYLARININ GÖRME VE İŞİTME ENGELLİ BİREYLERE KARŞI FARKINDALIKLARININ PROBLEM-TABANLI ÖĞRENME YAKLAŞIMI KULLANILARAK ARTTIRILMASI
ÖĞRETMEN ADAYLARININ GÖRME VE İŞİTME ENGELLİ BİREYLERE KARŞI FARKINDALIKLARININ PROBLEM-TABANLI ÖĞRENME YAKLAŞIMI KULLANILARAK ARTTIRILMASI
| Dr. Fatih GÜRSUL Hacettepe Üniversitesi, Eğitim Fakültesi Bilgisayar ve Öğretim Teknolojileri Eğitimi Bölümü e-posta: fatihg@hacettepe.edu.tr | Yrd. Doç. Dr. Hakan TÜZÜN Hacettepe Üniversitesi, Eğitim Fakültesi Bilgisayar ve Öğretim Teknolojileri Eğitimi Bölümü e-posta: htuzun@hacettepe.edu.tr |
ÖZET
Bu çalışmada problem-tabanlı öğrenme yaklaşımı ile hazırlanan sınıf ortamında, öğrencilerin ilgili yaklaşım ile ilgili görüşlerinin belirlenmesi ve bu yaklaşım ile öğretmen adaylarının görme ve işitme engelli bireylere karşı farkındalık bilincinin arttırılması amaçlanmıştır. Araştırmanın çalışma grubunu Hacettepe Üniversitesi, Eğitim Fakültesi, İlköğretim Bölümü, Sınıf Öğretmenliği Anabilim Dalı ikinci sınıfında bilgisayara giriş dersini alan 50 öğrenci oluşturmaktadır. Öğrencilerin süreçte karşılaştığı sorunları belirlemek amacıyla açık uçlu sorulardan oluşan anket ile veriler toplanmış, verilerin analizinde betimsel istatistik yöntemi kullanılmıştır. Araştırma sonucunda öğrencilerin derse yönelik algıları iki boyutta sınıflandırılmıştır. Olumlu yönler etkileşim, erişim, öz-güven, öz-farkındalık, kalıcılık, kendini ifade etme ve eğlenceli ders; olumsuz yönler ise donanım, zaman, kaynaklar ve yöntem olarak belirlenmiştir.
Anahtar Kelimeler
Problem-Tabanlı Öğrenme, Farkındalık
Summary
The purpose of this study was to identify opinions of teacher candidates towards a problem-based learning environment in which the focus was increasing awareness of teacher candidates towards visually and audioally impaired people.
Keywords
Problem-Based Learning, Awareness
GİRİŞ
Geleceğin teminatı olan çocuklarımızı yetiştirecek olan öğretmen adaylarında engellilere karşı farkındalık ve duyarlılık bilincinin oluşması çok önemlidir. Görme engelliler aileleri ve çevreleri tarafından desteklendiklerinde lise ve üniversitelerde diğer öğrencilerle beraber karma eğitim almaktadır (Şapçı, 2005). Karma eğitimde öğretmenlere büyük roller ve görevler düşmektedir. Öğretmen adaylarının bu rol ve görev bilincini kazanmaları için YÖK öğretmen yetiştirme programlarına “özel eğitim” dersini dahil etmiştir. Özel eğitim dersi kapsam ve içeriği aşağıdaki konulardan meydana gelmektedir (YÖK, 2007): özel eğitimin tanımı, özel eğitimle ilgili temel ilkeler, engelliliği oluşturan nedenler, erken tanı ve tedavinin önemi, engele bakışla ilgili tarihsel yaklaşım, zihinsel engelli, işitme engelli, görme engelli, bedensel engelli, dil ve iletişim bozukluğu olan, süregelen hastalığı olan, özel öğrenme güçlüğü gösteren, dikkat eksikliği ve hiperaktivite bozukluğu olan, otistik ve üstün yetenekli çocukların özellikleri ve eğitimleri, farklı gelişen çocukların oyun yoluyla eğitimi, özel eğitime muhtaç çocukların ailelerinde gözlenen tepkiler, ülkemizde özel eğitimin durumu, bu amaçla kurulmuş kurum ve kuruluşlar.
20. Yüzyılın yarısına kadar özel eğitimin engelliler için ayrılmış özel eğitim ortamlarında verilmesi gerektiğine inanılmıştır. Bu dönemlerde bir çocuğun özel yardıma gereksinim duyması demek, bu çocuğun normal okul programından ayrı kurumlarda eğitim alınması anlamına gelmiştir. Zaman içinde bu eğitim ortamlarının olumsuz yönlerinin görülmeye başlanması, insan hakları ve demokrasi alanında yaşanan gelişmeler ve eşitlik düşünceleri, ayrıştırılmış özel eğitimden özel gereksinimli bireyin normal eğitim sınıflarında akranlarıyla birlikte eğitim alması temeline dayanan kaynaştırma eğitimine doğru bir geçişin başlamasına neden olmuştur. Bu gelişmeler ışığında birçok ülke kaynaştırma eğitiminin yasal mevzuatını oluşturmuş ve kaynaştırma eğitimini uygulamaya başlamıştır (Akçamete ve arkadaşları, 2005).
Milli Eğitim Bakanlığının yeni programı, öğrencilerin gerçek hayat bağlamında bilgiyi kendi yaşantılarından yola çıkarak, yine kendisinin yapılandırmasını hedeflemektedir. Yapılandırmacılık yaklaşımını baz alan bakanlık yeni programda öğrencilerce kazanılması beklenen çeşitli beceri ve özellikler belirlemiştir. Ortak temel beceriler olarak belirtilen bu becerilerin, sadece belirli derslerde değil, bütün program çerçevesinde kazandırılması hedeflenmektedir. Öğrenciye kazandırılması beklenen ortak temel beceriler şunlardır: Eleştirel düşünme becerisi, yaratıcı düşünme becerisi, iletişim becerisi, araştırma ve sorgulama becerisi, problem çözme becerisi, teknoloji kullanma becerisi, girişimcilik becerisi, Türkçe’yi kullanma becerisi.
Yapılandırmacı öğrenmenin ana öğretisi, insanların dünya görüşlerini kendi bilgileriyle kendilerinin yapılandırıyor olmalarıdır (Ishii, 2003). Yapılandırmacılık bir bilme kuramıdır. Bilme; bilen, bilinen, bilgiyi yapılandırma süreci ve bu süreci etkileyen değişkenlerle ilgili açıklamaları içermektedir. Yapılandırmacılığa göre bilgi, duyularımızla veya çeşitli iletişim kanalları ile edilgin olarak alınan veya dış dünyada bulunan bir şey değildir. Aksine; bilgi, öğrenen tarafından yapılandırılır, üretilir. Bu nedenle yapılar kişiseldir (Açıkgöz, 2003). Yapılandırmacı yaklaşım yöntemlerinden birisi problem-tabanlı öğrenmedir. Problem-tabanlı öğrenme gerçek hayattan alınmış problemleri kullanarak öğrencilerin problem çözme becerilerini ve bilgiyi elde etmelerini amaçlayan öğretim yaklaşımıdır (Uden ve Beaumont, 2006).
Amaç
Bu çalışmada problem-tabanlı öğrenme yaklaşımı ile hazırlanan sınıf ortamında, öğrencilerin ilgili yaklaşım ile ilgili görüşlerinin belirlenmesi ve bu yaklaşım ile öğretmen adaylarının görme ve işitme engelli bireylere karşı farkındalık bilincinin arttırılması amaçlanmıştır.
Öğrencilere görme ve işitme engelli bireyler hakkında farkındalık sağlamak için iyi yapılandırılmamış bir problem verilmiştir. Problem-tabanlı öğrenme sürecinde problem öğrencilere sunulduktan sonra Tablo 1’deki adımlar izlenmiştir. Her hafta problemin çözümü için öğrenciler araştırma yapmış, disiplinlerarası çalışmıştır. Öğretim elemanının yönlendirmesi ile her hafta yapılması gereken görevler tartışılmış, kazanımlar paylaşılmıştır. Süreçte öğretim elemanının rolü; problemin çözümünde öğrencilere kılavuzluk etmek, öğrencilerle birlikte öğrenmek, öğrencilerin grup çalışmalarında ve bireysel öğrenmelerinde sorumluluk almalarını sağlamak ve öğrencilerden gelen sorulara geri bildirim sağlamak olmuştur. Problem çözümünde öğrenciler özel eğitim ile ilgili kaynak ve uzmanlara ulaşmıştır. Bunun sonucunda gereksinim duyulan problem çözümü için öneriler geliştirmişlerdir. Öneriler sınıfa sunulmuş alınan geri bildirimlerle gruplar çözümlerini tekrar düzenlemiştir. Son olarak öğrenciler süreci kapsayan kazanımları ve kaynakları içeren problem çözümüne ait raporu hazırlamıştır.
YÖNTEM
Araştırma Modeli
Bu araştırmada nitel araştırma yöntemlerinden içerik analizi kullanılmıştır. Öğrenciler 6 hafta boyunca çalışmalarını problem-tabanlı öğrenme yaklaşımı ile rasgele atanan gruplar halinde (10 grup 4’er kişi, 2 grup 5’er kişi) işbirliğine dayalı bir şekilde gerçekleştirmiştir.
Çalışma Grubu
Araştırmanın çalışma grubunu 2006 Bahar döneminde Hacettepe Üniversitesi, Eğitim Fakültesi, İlköğretim Bölümü, Sınıf Öğretmenliği ikinci sınıfında bilgisayara giriş dersini alan 50 öğrenci oluşturmaktadır.
Veri Toplama Araçları
Araştırma için veriler, açık uçlu sorulardan oluşan bir anket aracılığı ile ve öğretmen adayları ile yapılan yüzyüze görüşmeler sonucunda elde edilmiştir. Ankette 5 soru bulunmaktadır. Ankette öğretmen adaylarının dersin işleniş yöntemine ilişkin olumlu, olumsuz, zorlandıkları, kolay gelen yönleri ve öğretmen olduklarında bu yöntemi kullanıp kullanmayacakları nedenleri ile açıklamaları istenmiştir.
BULGULAR
Araştırma sonucunda öğrencilerin derse yönelik algıları iki boyutta sınıflandırılmıştır. Olumlu yönler; etkileşim, erişim, öz-güven, öz-farkındalık, kalıcılık, kendini ifade etme ve eğlenceli ders; olumsuz yönler ise donanım, zaman, kaynaklar ve yöntem olarak belirlenmiştir.
Öğretmen adaylarının işlenilen derse ilişkin olumlu yönde belirttikleri görüşler şunlardır: 1) Öğretmen adaylarının kendi aralarında, öğretmenler ile, öğretim elemanı ile, uzmanlar ile, sivil toplum kuruluşu temsilcileri ile ve engelli bireyler ile etkileşimlerinin ve iletişimlerinin artması. 2) Engelli insanların ihtiyaçları karşısında duyarlılık. 3) Engelli insanların yaşamlarındaki ayrıntıları öğrenme (Breyil Alfabesi, v.b.) 4) Öğretmen adayları bilgisayar kullanımına ilişkin öz-güvenlerinin arttığını belirtmişlerdir. 5) Öğretmen adayları bu ders yönteminin öğrenci iken kendi derslerinde ve mezun olup öğretmen olduklarında ise mesleki hayatlarında bilgisayarın, İnternetin niçin, neden ve nasıl kullanılması konusunda farkındalık meydana getirdiğini belirtmişlerdir. 6) Öğretmen adayları ezber ile değil araştırma yaparak öğrendikleri için bilgilerinin daha kalıcı olacağını belirtmişlerdir. 7) Öğretmen adayları özellikle uzmanlar ile görüşürken kendilerini rahatça ifade etme imkanı bulduklarını belirtmişlerdir. 8) Öğretmen adayları kaynaklara erişim için sadece kütüphane ve İnternetin yeterli olmayacağını aynı zamanda uzmanlarla görüşme yapmanın, bizzat araştırılan kişilerle görüşme yapmanın ve gazete ve dergi haberlerinin önemli olduğunu belirtmişlerdir. 9) Öğrenciler problem-tabanlı öğrenme yaklaşımı ile tasarlanmış bir ders modelini beğenmiş ve bu modeli öğretmen olduklarında kullanabileceklerini ifade etmişlerdir.
Tablo 1. Problem-tabanlı öğrenme süreci.
| Süreç Adımları | Açıklama | Süreç |
| İyi yapılandırılmamış problemin verilmesi | Sınıf öğretmeni olduğunuzu varsayınız. Sınıfınızda 3 görme engelli, 2 işitme engelli öğrenci olmak üzere toplam 25 öğrenci bulunmaktadır. Bu öğrencilerle bir konuyu en etkili şekilde işlemek için teknoloji destekli bir ders tasarımı yapıp gerekçelerini açıklayınız. | 1. Hafta |
| Öğrencilerin problemi kavraması ve kendilerine göre tanımlaması | Bazı sorularla öğrencilere yardımcı olundu. Bunlar:
| |
| Grupların belirlenmesi | Dörderli gruplar belirlendi. | |
| Problemin çözümü için ihtiyaç duyulacak kaynakların belirlenmesi |
| 2. Hafta |
| Grup içinde görevlerin paylaşımı | Kaynaklara ulaşımın paylaştırılması, belirli günlerde bir araya gelinerek tecrübelerin paylaşımı sağlanmıştır. | Sınıf dışı buluşma |
| Ulaşılan kaynaklar eşliğinde sınıfça elde edilen bilgilerin öğretim elemanı kılavuzluğunda tartışılması ve mevcut çözüm önerilerinin sunulması. PowerPoint sunumu ile konunun işlenmesine sınıfça karar verilmesi. |
| 3. Hafta |
| Kaynakların problem çözümünde kullanılması | Öğrencilerin “PowerPoint programının hangi özellikleri problemde belirtilen sınıf ortamı için çözüm önerisi teşkil eder?” sorusunu araştırmaları | 4. hafta |
| Çözüm önerilerinin öğrenci ve öğretim elemanı tarafından değerlendirilmesi | Seçilen konunun nasıl işleneceğinin tartışılması ve grupların hazırlamış oldukları demonun sunulması | 5. Hafta |
| Çözüm önerisinin rapor halinde sunumu | Geri bildirimlerle sunumun tekrar hazırlanması ve süreçte yapılanların, kaynakların ve sunumun rapor halinde verilmesi | |
| Raporların değerlendirilmesi | Öğretim elemanı tarafından daha önceden öğrencilere duyurulan kriterlere göre öğrencilerin raporlarının değerlendirilmesi | 6. Hafta |
Öğretmen adaylarının işlenilen derse ilişkin olumsuz yönde belirttikleri görüşler şunlardır: 1) Öğretmen adayları yaşadıkları yerde bilgisayar veya İnternet yokluğundan dolayı sıkıntı çektiklerini ifade etmiştir. 2) Engelli öğrenci veya insanlarla nasıl iletişim kurmaları gerektiği hususunda sıkıntı çekmişlerdir. 3) Engelli insanlarla iletişim kurarken bazı soruların onları incitebileceği düşüncesi ile sıkıntı çekmişlerdir. 4) Kaynaklara erişimde sıkıntı yaşadıklarını belirtmişlerdir. Bu sıkıntı özellikle röportaj yapacağı uzman birini bulmada olmuştur. 5) Bu yöntemin geleneksel yönteme göre daha fazla zaman gerektirdiğini belirtmişlerdir (Özellikle veri toplama aşamasında). 6) Öğrenciler bu şekilde ders işleniş yöntemlerine alışık olmadıklarından bazı öğrenciler ilk hafta adapte olmada zorluklarla karşılaştıklarını belirtmişlerdir.
SONUÇ
Öğretmen adaylarının problem-tabanlı öğrenme yaklaşımı ile yürütülen bir derste, etkileşim ve iletişimlerinin artması, engelli insanlara karşı duyarlılık, bilgisayar kullanımına ilişkin öz-güven artışı, bilgisayarın kendi yaşamında ve mesleki yaşamında önemine ve kullanımına ilişkin öz-farkındalık oluşturması, bilgilerin kalıcı olması, kendini ifade etmesine imkan vermesi, dersi ilginç ve farklı hale getirmesi ve hangi kaynağa nasıl ve neden ulaşması gerektiğini bilmesi gibi olumlu görüşler taşırken; donanım eksikliği, kaynaklara erişim sıkıntısı, engelli insanlarla iletişim sıkıntısı, uzman insanların yeterince ilgilenmemesi, yöntemin farklı oluşundan dolayı uyum sağlayamama gibi olumsuz görüşler taşıdıkları sonucuna ulaşılmıştır.
KAYNAKÇA
1. Açıkgöz, K.U. (2003) Aktif Öğrenme, Eğitim Dünyası Yayınları 3. Baskı s 61.
2. Akçamete, G., Kış, A., Gürgür, H. (2005). Özel Gereksinimli Öğrenciler İçin Kaynaştırma Modeli Geliştirme Projesi. Eğitimde İyi Örnekler Konferansı, 15-16 Ocak, Sabancı Üniversitesi, İstanbul.
3. Ishii, D. K. (2003) Constructivist Views of Learning in Science and Mathematics, Clearinghouse for Science , Mathematics, and Environmental Education.
4. Lambros, A. (2002). Problem-Based Learning in K-8 Classrooms: A Teacher's Guide to Implementation. Corwin Pres. CA.
5. Şapçı, B. (2005). Görmezlerin Temel ve Mesleki Eğitimleri. Eğitimde İyi Örnekler Konferansı, 15-16 Ocak, Sabancı Üniversitesi, İstanbul.
6. Uden, L., Beaumont, C. (2006). Technology and Problem-based Learning. S.25. Idea Group Inc.
7. YÖK. (2007). Yüksek Öğretim Kurumu - Öğretmen Yetiştirme - Eğitim Fakültelerinde Uygulanacak Yeni Programlar. 20.11.2007 tarihinde “http://www.yok.gov.tr/egitim/ogretmen/yeni_programlar_ve_icerik.htm” adresinden indirilmiştir.
| ÖZGEÇMİŞLER  Dr. Fatih Gürsul, Hacettepe Üniversitesi, Eğitim Fakültesi, Bilgisayar ve Öğretim Teknolojileri Eğitimi Bölümünde görev yapmaktadır. Doktora eğitimini 2008 yılında Ankara Üniversitesi, Bilgisayar ve Öğretim Teknolojileri Eğitimi Bölümünde tamamlamıştır. İlgi alanları arasında çevrim-içi öğrenme, problem temelli öğrenme ve matematik eğitimi bulunmaktadır.E-posta: fatihg@hacettepe.edu.tr Web: www.fatihgursul.com |
 Yrd. Doç. Dr. Hakan Tüzün Hacettepe Üniversitesi, Eğitim Fakültesi, Bilgisayar ve Öğretim Teknolojileri Eğitimi Bölümünde öğretim üyesi olarak görev yapmaktadır. Doktora eğitimini 2004 yılında İndiana Üniversitesinde Öğretim Teknolojileri bölümünde tamamlamıştır. Araştırma alanları arasında zengin öğrenme ortamları tasarımı yeralırken bu kapsamda öğrenenlerin kültürünü ve topluluğunu gözönüne almaktadır.E-posta: htuzun@hacettepe.edu.tr Web: http://yunus.hacettepe.edu.tr/~htuzun/ |
Yorumlar
Yorum Gönder
İLETİNİZ ALINMIŞTIR TEŞEKKÜRLER